ETİK İHLAL OLMASI DURUMUNDA İDARİ VE HUKUKİ YOLLAR

Bir doçent adayı hakkında etik ihlal incelemelerinin nasıl başlatıldığı, nasıl sonuçlandığı ve bu çerçevede görev alan komisyonlarla ilgili bilgiler “Etik İnceleme” başlıklı menü de verilmişti Burada ise etik ihlale arar verilmesi durumunda izlenecek yollardan bahsedilecetir.

Doçentlik Sınav Yönetmeliğinin 7. Maddesi kapsamında eser incelemesi yapan jüri üyeleri, başvuru dosyasında yer alan herhangi bir eserde bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık bulunduğunu iddia etmesi ve yahut adayın doçentlik başvuru süreci devam ederken aday hakkında doçentlik başvuru dosyasında sunmuş olduğu herhangi bir eserinde bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık bulunduğu iddiasını içeren şikâyet veya ihbar başvurusu yapılması durumunda iddialar Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonları tarafından incelenmektedir.

ÜAK Etik Yönergesinin 4. Maddesine bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler intihal, sahtecilik, çarpıtma, tekrar yayım, dilimleme, haksız yazarlık ve diğer etik ihlaller olarak sıralanmıştır. Bu eylemlerin her biri somut olayda farklılık arz etmektedir. İlgili bilimsel araştırma ve yayın etiği komisyonu tarafından incelenen bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık iddiasının doğru olmadığının tespiti halinde, doçentlik değerlendirme süreci kaldığı yerden devam eder. Bu aşamada etik inceleme talep eden jüri üyesinin iddialarının asılsız çıktığı gerekçesiyle üyeliği sonlandırılarak yedek üyenin raporu değerlendirmeye alınır.

Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek eylemleri intihal etik ihlaline sebebiyet vermekte olup eylemin kasten yapılıp yapılmadığı, kendinden intihal ya da tekrar yayım ihlali ile olan farklılıkları önem arzetmektedir.

Tekrar yayımda ise önceki yayına yapılan atıflar ile alıntının mahiyetine; haksız yazarlıkta sağlanan aktif katkıya ve diğer yazarların beyanlarına; çarpıtmada yapılan çalışmada kullanılan metaryeller ve sonuçların tahrif edilip edilmediği hususuna; sahtecilikte yayına dayanak olan verilerin nasıl elde edildiği ve somut olarak var olup olmadığı hususlarına bakılmaktadır. Bu durumlar ÜAK’ta ve mahkemelerde farklı şekilde değerlendirilebilmekteir.

Doçent adayları özgeçmiş ve eserler listesinde akademik çalışmalar ile ilgili tüm eserlerini belirtmek zorundadırlar. Daha önceki dönemlerde doçentlik sınavına başvurup, haklarında etik ihlalde bulunduklarına karar verilen adayların, bu yayınlarını yayın listesinde kısa açıklama ile belirtmeleri gerekir. Zira belirtmemek yönergeye eklenen yeni ihlal olan “yanlış beyan” kapsamında değerlendirilmektedir. Aynı şekilde eserin yayınlandığı derginin sahte olması da ihlale sebebiyet vermektedir.

Son olarak yönergeye sonradan dahil edilen “diğer” etik ihlaller basit hatalardan veya sehven yapılan eylemlerden kaynaklansa da aynı sonuçları doğurmakta ve eserin geçersiz sayılması ve disiplin soruşturması gibi sonuçları doğurmaktadır. İzin lamdan kaynak kullanmak, destek alınan kişi ve kurumlara atıf yapmamak ve nihayet akademisyenden beklenmeyecek davaranışlarda bulunmak gibi ucu açık, soyut ihlaller düzenlenmiştir.

Doçent adayı tarafından eser oluşturma ya da yayın aşamasında yapılan eylemlerin Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesine ihlal teşkil etmesi sonrası ihlale karar verilmesi ile sonuçlandığında hem doçentlik sürecinin askıya alınması hem eserlerin kullanılamama durumu hem de bağlı olunan üniversite yada kamu kurumunda disiplin soruşturması açılması gibi ağır sonuçlar doğurması sebebiyle sürecin hukuka uygun şekilde yönetilmesi önem arzetmektedir.

Etik ihlalden dolayı başvurunun askıya alınması durumunda izlenecek yollar ise savunma itiraz ve yargı yolu ile kararın iptal edilmesidir. Etik ihlallerin neler olduğu, yapılan eylem ile ihlal oluşup oluşmadığı hususunun hukuki mahiyetinin belirlenmesi, bu kapsamda ÜAK’a yapılacak savunma ve itirazlar ile yargı yoluna gidilmesi hususlarında tecrübeli ve mevzuata hakim uzmanlar ile yanınızdayız.