Etik İnceleme

Üniversitelerarası Kurul Başkanlığının önemli görevlerinden bir tanesi de doçentlik sürecinde ortaya çıkan bilimsel araştırma ve yayın etiği ihlallerini incelemektir. Etik incelemeler Doçentlik Sınav Yönetmeliğinin 7. Maddesi kapsamında ÜAK Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesine göre yapılmaktadır.

Yönergenin dayanağı 2547 Sayılı YÖK Kanununun 11. Maddesi ve Doçentlik Sınav Yönetmeliğinin 7. Maddesidir. Yönerge doçent adaylarının uyması gereken her tür bilimsel araştırma, çalışma, yayın ve etkinliklerde uyulması gereken bilim etiği kurallarını ve Üniversitelerarası Kurul bilimsel araştırma ve yayın etiği komisyonlarının görev, yetki, sorumluluk ve çalışma usullerini düzenlemektedir.

ÜAK Etik Yönergesinin 8. Maddesine göre etik inceleme başlatılması 4 şekilde gerçekleşmektedir. 

1. Doçent Adayı Hakkında Jüri Üyesinin İddiaları

2. Doçent Adayı Hakkında doçentlik dosyasında bulunan eser hakkında bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık bulunduğunu iddia eden şikâyet/ihbar dilekçesi

3. Doçentlik unvanını almış kişiler hakkında doçentlik dosyasında bulunan eser hakkında bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık bulunduğunu iddia eden şikâyet/ihbar dilekçeleri,

4. Yurtdışında Alınan Doktora, Sanatta Yeterlik, Doçentlik, Profesörlük Unvanlarının Denkliğinin verilmesi amacıyla Üniversitelerarası Kurul Başkanlığına sunulan başvuru dosyasında bulunan eser hakkında bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık bulunduğunu iddia eden şikâyet/ihbar dilekçeleri

Yönerge ile Doçentlik Sınav Yönetmeliğinin 7. Maddesi kapsamında Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık iddialarını incelemek ve sonuçlandırmak amacıyla Üniversitelerarası Kurul bünyesinde Fen ve Mühendislik Bilimleri, Sağlık ve Spor Bilimleri, Sosyal ve Beşeri Bilimler ile Güzel Sanatlar alanlarından olmak üzere üç adet Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonu kurulmuştur. Komisyon Üyeleri ÜAK Başkanı tarafından seçilmekte ve Komisyonlar 7 kişiden oluşmaktadır. Görev süreleri 3 yıldır.

ÜAK Etik Yönergesinin 10. Maddesine göre Etik Komisyonun iddialar hakkında ilk olarak somut bilgi ve belgeyle desteklenip desteklenmediği incelemesi yapılarak bu kanaatte ise yazılı savunma istenir. Savunma için verilen süre 15 gündür. Ancak savunma verilen sürenin uygulamada bir geçerliliği bulunmamaktadır. Çünkü Komisyonlar bir buçuk ayda bir toplanmakta ve savunmalar bu toplantılarda incelemektedir. Savunma yetişmediği takdirde Komisyonlar savunmanın beklenmesi kararı almakta, bir sonraki toplantıda da gönderilmemesi halinde son savunma istem yazısı gönderilmektedir. Bu halde de savunmanın dosyaya sunulmaması halinde mevcut bilgi ve belgelere göre incelemesini tamamlamaktadır. Komisyon bazı hallerde sözlü savunma alacağı ifade edilse de bu yola başvurulmamaktadır.

İnceleme sonucunda ilgili bilimsel araştırma ve yayın etiği komisyonu tarafından incelenen bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık iddiasının doğru olmadığının tespiti halinde, doçentlik değerlendirme süreci kaldığı yerden devam eder. Etik ihlal değerlendirmesi yapan jüri üyesi üyelikten çıkarılarak yerine yedek üye atanır. Bu durumda en az 5 de 3 başarılı olan adaylara Doçentlik Belgesi düzenlenir, başarısız olan adaylara da başarısız olduğu tebliğ edilir.

Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırılık iddiası hakkında yapılacak inceleme neticesinde etik ihlalde bulunduğuna karar verilen aday, doçentlik sınavı başvurusunda başarısız sayılır. İnceleme neticesinde etik ihlalde bulunduğuna karar verilen aday hakkında gerekli işlemlerin yapılması için alınan karar Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına bildirilir. Bildirim üzerine Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından, adayın bağlı olduğu yükseköğretim kurumuna veya bağlı bulunduğu kuruma gerekli disiplin ve diğer idarî işlemlerin başlatılması amacıyla bilgi verilir.

ÜAK Etik Yönergesinin 6. Maddesinde etik inceleme geçiren ve haklarında etik ihlal kararı alınmış doçent adaylarının yeni başvurularında bu eserleri yayın listelerine eklemeleri ve bu durumu kısa açıklamalar ile belirterek bu yayınları puanlamaları gerekmektedir. 

ÜAK Etik Yönergesinin 14. Maddesinde komisyon tarafından hakkında inceleme yapılmış ve karara bağlanmış bir konu hakkında tekrar inceleme yapılamamakta aksi durum mükerrer incelemeye girmektedir. Ayrıca ÜAK Etik Komisyon tarafından yapılan incelemelerin mutlak olduğu, diğer komisyonlar tarafından yapılan inceleme ve soruşturmaların ÜAK Etik Komisyon tarafından yapılacak incelemeye engel teşkil etmediği ifade edilmektedir.